Şiddetli bir gaz patlaması bu genç ekstrasolar küreyi doğurmuş olabilir.
Genç, devasa bir gezegen, yıldız sisteminde alışılmadık bir yerde yörüngede dönüyor ve araştırmacıları dev gezegenlerin nasıl oluşabileceğine dair uzun süredir tartışılan bir görüşü yeniden canlandırmaya yönlendiriyor. Gezegenler nasıl oluşur? Bu soru beraberinde birçok tartışmayı getiriyor.
Görüntülere göre, Jüpiter’in dokuz katı kütleye sahip protoplanet, yıldızından madde parça toplayarak oluşamayacak kadar uzakta. Bunun yerine, araştırmacılar 4 Nisan’da Nature Astronomy’de büyük bir dünya muhtemelen şiddetli bir gaz ve toz patlamasıyla bir anda oluştu .
Hilo, Hawaii merkezli Subaru Teleskobu’nda astrofizikçi olan Thayne Currie, “İlk tepkim, bunun doğru olmasının hiçbir yolu yok” dedi.
Gökbilimciler yıllardır dev gezegenlerin nasıl oluşabileceğini tartışıyorlar. Bir gezegen, genç bir yıldızın etrafında dönen bir gaz, toz ve buz diski içindeki küçük madde parçacıkları olarak başlar. Kümeler, gezegenin çekirdeği haline gelmek için büyüyen diğer maddeleri toplamaya devam eder. Yıldızdan belli bir mesafe ötede, bu çekirdek daha sonra kalın bir hidrojen ve helyum örtüsü biriktirerek onu şişkin, gazlı bir dünyaya dönüştürür.
Ancak AB Aurigae adlı bir yıldızın yörüngesinde dönen yeni gezegen, sisteminin dışında, bir çekirdeğe toplanacak daha az maddenin olduğu bir yerde. Bu konumda ise, çekirdek gazlı zarfını oluşturacak kadar büyük olamaz. Currie ve meslektaşları, gezegenin uzak konumunun, yıldızın etrafındaki diskin gezegen büyüklüğünde parçalara ayrıldığı “disk kararsızlığı” yoluyla oluşma olasılığını artırdığını iddia ediyor. Parçalar daha sonra hızla kendi yerçekimleriyle bir araya gelerek kendi içlerine çöker ve bir araya toplanarak dev bir gezegen oluştururlar.
Currie ve meslektaşları, Mauna Kea’nın üzerindeki Subaru Teleskobu’nu kullanarak 2016’dan 2020’ye kadar periyodik olarak AB Aurigae’yi gözlemlediler. NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu da yıldızı 13 yıl boyunca art arda gözlemledi. Tüm bu görüntülere bakan ekip, yıldızın yanında parlak bir nokta gördü. Parlak küme, AB Aur b adlı, yıldızından yaklaşık 14 milyar kilometre uzakta – Neptün’ün güneşten yaklaşık 3 katı uzaklıkta – yörüngede dönen berrak bir protoplanetti.
Currie, görüntülerde AB Aur b’nin disk kararsızlığından kaynaklanan bir gezegen oluşumu simülasyonundan fırlamış gibi göründüğünü söylüyor.
Bu konu ile alakalı; “En uzun süre, disk kararsızlığıyla gezegen oluşumunun gerçekten işe yarayabileceğine asla inanmadım” diyor.
AB Aur b genç yıldızın diskine gömülü olarak hala büyüdüğü için, yıldızlarından uzakta yörüngede dönen bir avuç büyük kütleli gezegenin nasıl oluştuğunu açıklamaya yardımcı olabilir.
San Diego’daki California Üniversitesi’nde astrofizikçi olan ve araştırmaya dahil olmayan Quinn Konopacky, “Bu tür gezegenlerden yalnızca birkaç düzine kadarını biliyoruz” diyor. “Bulduğumuz her biri temelde değerlidir.”
Konopacky, bir gezegenin çekirdek birikiminden mi yoksa disk kararsızlığından mı oluştuğunu sadece gözlemlerle ayırt etmenin zor olduğunu söylüyor. AB Aur b’nin yıldızından bu kadar geniş bir uzaklıkta olması, olanın disk dengesizliği olduğuna dair “İyi bir kanıt” diyor.
Hem Konopacky hem de Currie, bu araştırmanın bir protoplanetin yalnızca ikinci doğrudan gözlemini temsil ettiğini söylüyor. Çoğu zaman, araştırmacılar gerçek bir oluşum gezegenini bir gezegen diskinden ayırt etmekte zorlanırlar.
Currie, yakın zamanda piyasaya sürülen James Webb Uzay Teleskobu’nun , AB Aurigae sistemi ve buna benzer diğer sistemleri inceleyerek, yıldızlarından çok uzaktaki bu anormal gaz devlerini anlamalarına yardımcı olabileceğini söylüyor. “Bence bu, diğer araştırmacılar tarafından birçok tartışmayı ve takip çalışmasını teşvik edecek.”
Yorumlar 0